Cập nhật về hệ sinh thái Solana sau sự kiện FTX
✍🏻

Cập nhật về hệ sinh thái Solana sau sự kiện FTX

image

Solana Ecosystem Update

I. Tình trạng mạng lưới

Tính tới 27/12/2022, mạng lưới Solana tổng cộng 1917 validators và khoảng 380m $SOL được stake. Validators của Solana được ghi nhận có mặt tại hơn 25 quốc gia và 138 trung tâm dữ liệu trải dài trên toàn thế giới.

Hãy cùng mình điểm qua hai sự kiện quan trọng gần đây và tác động của chúng lên mạng lưới Solana:

  • FTX sụp đổ dường như không gây ra sự xáo trộn quá lớn lên các số liệu thống kê về Solana validator. Những validators nhỏ hoặc không sinh lãi có thể phải đối mặt với một số áp lực nhất định. Tuy nhiên, đa số validators còn lại không phải chịu tổn thất và vẫn vận hành ổn định.
  • Hetzner Online là một công ty lưu trữ web của Đức đã từng sở hữu hơn 40% validators, hơn 20% tổng lượng stake trên Solana. Đầu tháng 11, họ công bố điều khoản nghiêm cấm sử dụng máy chủ của mình cho các hoạt động dính líu đến tiền điện tử và xóa toàn bộ hoạt động liên quan tới Solana. Đây là nguồn cơn cho việc hàng trăm validators cùng hàng triệu staked $SOL được chuyển dịch từ Đức và Hetzner sang các quốc gia cũng như đơn vị cung cấp dịch vụ lưu trữ khác. May thay nó không khiến mạng lưới Solana bị gián đoạn, song sự kiện này diễn ra lại giúp giảm thiểu các rủi ro tập trung vào một vị trí địa lý hay một trung tâm dữ liệu đơn lẻ.

Có thể nói tình trạng mạng lưới Solana hiện tại vẫn ổn, không trực tiếp chịu ảnh hưởng do FTX mà thậm chí còn có những chuyển biến tích cực hơn sau sự kiện Hetzner.

Bên cạnh đó, hệ số Nakamoto ở mức 31 là nhỉnh hơn tương đối so với mặt bằng chung.

image

II. Bối cảnh về các đội ngũ phát triển

Sau sự kiện FTX sụp đổ, câu chuyện được cộng đồng Solana quan tâm nhất có lẽ xoay quanh việc đi hay ở của các nhà phát triển. Một khảo sát đã được thực hiện nhằm thu thập thông tin nhằm tìm lời giải đáp. Qua đó có 2 điểm chính cần lưu ý:

  • Trên tổng lượng thăm dò, cỡ 20% nhà phát triển có đầu tư tiền cá nhân hoặc dự án vào FTX, còn lại khoảng 72% cho biết đội ngủ của họ hoàn toàn không bị ảnh hưởng.
  • Một số người chọn rút lui và sẽ triển khai giao thức lên các blockchain khác, nhưng đa số (66%) vẫn quyết định ở lại và tiếp tục phát triển trên Solana.

Dù không đủ nói lên tất cả, song những khảo sát kiểu này cung cấp ít nhiều dữ kiện giúp chúng ta có cái nhìn khách quan và bao quát hơn về tình hình.

Bên cạnh đó, theo dõi hackathon và chuỗi sự kiện hacker houses cũng là một cách để đánh giá kĩ hơn về hoạt động của các nhà phát triển, đồng thời khám phá những gì đang được xây trên Solana.

III. Các cập nhật về cơ sở hạ tầng

Dưới đây là những nâng cấp, sáng kiến thu hút được sự quan tâm của các nhà phát triển trên Solana. Xem xét chúng giúp ta có cái nhìn rõ ràng hơn về Solana xét trên khía cạnh kỹ thuật.

1. Các nâng cấp nổi bật

  • QUIC

QUIC là giao thức truyền dữ liệu mới của Solana để thay thế cho UDP (user datagram protocol). QUIC cung cấp khả năng kiểm soát luồng dữ liệu tốt hơn, hỗ trợ validator dễ dàng sàng lọc dữ liệu những giao dịch spam làm ảnh hưởng tới blockchain Solana thời gian qua.

  • Fee Markets

Fee Markets cho phép người dùng gửi phí ưu tiên tới validators để thể hiện tính cấp thiết và thúc đẩy quá trình sửa đổi trạng thái cho tài khoản của họ. Do khi tài khoản trên Solana chạm ngưỡng giới hạn tính toán, các giao dịch tiếp theo sẽ không sửa đổi trạng thái của tài khoản đó trong một block nhất định. Fee Markets nhằm giảm thiểu bớt tình trạng spam và giúp thị trường blockspace hoạt động hiệu quả hơn.

  • Stake-weighted Quality of Service (QoS)

Quality of Service (QoS) là phương pháp ưu tiên một số loại giao dịch nhất định khi số lượng giao dịch nằm ngoài khả năng xử lý của mạng lưới.

Tháng 1 đầu năm nay, sau sự kiện Solana bị spam bởi các liquidator bots, Anatoly Yakovenko - đồng sáng lập của Solana đã quyết định cải tiến blockchain này với QoS.

Phương thức Staked Weighted QoS cho phép các giao dịch được xếp vào các hàng chờ khác nhau dựa vào người gửi yêu cầu giao dịch (các hàng chờ này sẽ được phân biệt bởi lượng Solana được stake). Những node không stake Solana nhờ đó sẽ được khuyến khích gửi giao dịch tới cho những node có stake Solana. Điều này giúp các giao dịch có khả năng cao được thực hiện hơn thay vì gửi thẳng luôn cho leader vì những giao dịch được gửi từ các node không stake thường sẽ bị bỏ qua bởi leader.

Thêm vào đó, các validator sẽ có nhiệm vụ tự đưa ra những luật lệ cho riêng mình để tránh được các rủi ro cho bản thân. Ví dụ, nếu 1 node gửi quá nhiều giao dịch cho validator (dù node này là node có stake Solana), validator đó có thể cắt liên kết với node đó và ngừng nhận giao dịch để bảo vệ mạng lưới.

  • Concurrent Merkle Trees / Account Compression

Concurrent Merkle Trees là phương pháp mới đang trong quá trình phát triển bởi Solana Labs giúp nén lại dữ liệu của tài khoản mà vẫn duy trì khả năng sửa đổi trạng thái của chúng, cùng với Account Compression sẽ giúp cắt giảm đáng kể chi phí và nhu cầu lưu trữ.

2. Sáng kiến đáng chú ý

  • Firedancer

Firedancer là validator client độc lập được Jump Crypto phát triển cho Solana. Một khi đi vào hoạt động, Firedancer sẽ giúp Solana trở thành blockchain thứ hai (sau Ethereum) hỗ trợ nhiều loại clients. Ngoài việc đa dạng hóa clients trên Solana, Firedancer được xây mới hoàn toàn sẽ đảm bảo không tồn tại lỗi nào nghiêm trọng trên cả hai clients. Từ đó góp phần củng cố vững chắc cho mạng lưới Solana, đồng thời hứa hẹn mang lại cải tiến lớn về hiệu suất. Dự kiến Firedancer sẽ được triển khai từng bước trong năm 2023.

  • Jito-Solana client

JitoSOL là một biến thể của Solana validator client được Jito Labs tinh chỉnh và tối ưu cho MEV tương tự như MEV-boost của Flashbots trên Ethereum. Bằng cách mở ra một thị trường blockspace, Jito-Solana giúp hình thành môi trường cạnh tranh lành mạnh, hiệu quả hơn cho các cơ hội MEV. Đi kèm đó là trình liquid staking JitoSOL cho phép những validators chạy Jito-Solana tự động phân phối lợi nhuận MEV như một phần staking rewards cho JitoSOL pool.

Nguồn: jito.network
Nguồn: jito.network
  • Các thử nghiệm liên quan tới máy ảo (Virtual machine)
    • Smart contracts của Neon Labs giúp EVM devs dễ dàng đưa giao thức của họ lên Solana với thay đổi tối thiểu hoặc không thay đổi so với bộ code gốc.
    • Eclipse và Nitro thì cố gắng đưa Solana Virtual Machine (SVM) lên các chains khác. Mục tiêu của họ là kết hợp tốc độ của SVM và khả năng modular của Celestia hay Cosmos để cho ra kết quả tối ưu.

3. Công cụ cho nhà phát triển

  • Anchor Lang thuộc Coral : Anchor là framework thịnh hành để viết smart contracts trên Solana. Anchor hỗ trợ xử lý các tác vụ cơ bản, đơn giản hóa việc lập trình và giúp nhà phát triển tập trung vào giải quyết các vấn đề logic.
  • Helius là nền tảng phục vụ riêng cho các nhà phát triển trên Solana, hỗ trợ điều hướng dữ liệu on-chain thông qua APIs, Webhooks và RPCs của họ. Helius ghi nhận khoảng 1200 người dùng sau 2 tháng có mặt trên mainnet.
  • GenesysGo cũng hướng tới các dịch vụ về RPC và giải pháp lưu trữ. Theo Step Data Insights, đã có 3.5TB dữ liệu được lưu trên GenesysGo’s Shadow Drive tính tới tháng 10/2022.
  • Clockwork là bộ công cụ phục vụ việc lên lịch giao dịch và tự động hóa smart contract. Nhanh chóng mở rộng quy mô kể từ khi ra mắt tại Solana Breakpoint đầu tháng 11, Clockwork hiện tự động hóa tới 60000 chỉ dẫn mỗi tuần.

4. Các dự án về tiện ích hạ tầng

  • Quản trị DAO: Realms
  • Multisig: Squads
  • Wallet: Phantom sẽ mở rộng đất diễn qua Ethereum và Polygon với điểm tựa là thành công của họ trên Solana. Đây cũng có thể là cơ hội chiếm lĩnh thị phần cho các đối thủ khác như Solflare, GlowSpotUltimate, Cashmere, đặc biệt là Backpack.
  • Messaging infrastructure: Dialect phát triển giao thức truyền tin để ứng dụng và hỗ trợ cho toàn bộ ví nêu trên.
  • Payment: Stripe mới đây đã tích hợp payments onramp lên 11 dự án native trên Solana. Solana Pay cũng gây được sự chú ý sau khi công bố quan hệ hợp tác cùng STEPN và Asics.
  • Privacy: Light ProtocolOtter Cash bảo về quyền riêng tư khi thanh toán, giao dịch cho người dùng thông qua zero-knowledge proofs (ZKPs).

Mức độ trưởng thành của mạng lưới Solana luôn là chủ đề được đem ra so sánh với Ethereum. Tuy vẫn tồn tại, các dự án và sáng kiến nêu trên là minh chứng rằng khoảng cách này đang dần được thu hẹp. Chênh lệch bao nhiêu còn phụ thuộc vào tiêu chí đánh giá, nhưng không thể phủ nhận Solana sở hữu một hệ sinh thái đang ngày một cải thiện cả về chức năng lẫn cơ sở hạ tầng. Thiên kiến quy chụp Solana chỉ đơn thuần là “SBF chain” dường như không đủ cơ sở.

IV. Các cập nhật về dApps

Rõ ràng dù chưa thể sánh ngang Ethereum, hệ sinh thái Solana vẫn thuộc top đầu về sự đa dạng và chất lượng dApps. Tuy không thể đi vào chi tiết, mình sẽ đề cập tới những dự án nổi bất nhất của từng mảng; Từ DeFi, hạ tầng Web3, NFTs cho đến Gaming.

DeFi Applications

Solana Defi là phân ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất sau khi FTX sụp đổ, cả về TVL lẫn giá $SOL. Dù vậy, vẫn có những người kiên trì xây dựng cho tương lai. Dưới đây là một số ứng dụng đáng chú ý.

  • Lending Protocol
  • mrgnlend sẽ có mặt trên mainnet vào ngày 16/1/2023.

  • DEXs
  • Derivatives and Structured Products

Có khá nhiều đội ngũ phát triển trên Solana đang cố gắng đưa các công cụ tài chính như hợp đồng phái sinh, quyền chọn hay structured products tới người dùng. Có thể kể đến DriftZeta MarketsMango MarketsFriktionPsyOptions01 và Cega. Họ là những người đưa ra giải pháp cho các vấn đề chính như nguồn thanh khoản, hỗ trợ asset mới, cross-margin..

Friktion sử dụng vault style tương tự Ribbon trên Ethereum để hướng liquidity về các sàn DEXs phái sinh khác nhau.
Friktion sử dụng vault style tương tự Ribbon trên Ethereum để hướng liquidity về các sàn DEXs phái sinh khác nhau.
Drift sử dụng Just-In-Time (JIT) Liquidity để tối ưu thanh khoản on-chain cho phép market makers đưa ra mức chênh giá tối thiểu tới người dùng. Nguồn: 
Drift sử dụng Just-In-Time (JIT) Liquidity để tối ưu thanh khoản on-chain cho phép market makers đưa ra mức chênh giá tối thiểu tới người dùng. Nguồn: Drift
  • Liquid Staking Derivatives (LSDs)
image

Có thể JitoSOL của Jito Labs đang chiếm trọn spotlight lúc này, nhưng Marinade và Lido vẫn đang dẫn đầu về thị phần. Thứ hạng có thể sẽ thay đổi nếu JitoSOL có thể duy trì mức yield cao hơn hai đối thủ trên (8.42% vs 7.78% của Lido và 7.24% của Marinade tại thời điểm viết bài).

Các dự án TIPIN

TIPIN hay Token Incentivized Physical Infrastructure Networks.

image
  • Tới đây Helium sẽ di cư từ blockchain riêng của mình sang Solana. Hướng đi này nhằm giải quyết các vấn đề về quy mô và thông lượng mạng, đồng thời cho phép cộng đồng Helium thừa hưởng hệ sinh thái gồm các nhà phát triển và cơ sở hạ tầng của Solana.
  • Dịch vụ mạng không dây của Pollen Mobile có mức phí thấp hơn rất nhiều (90%) so với các đối thủ cạnh tranh truyền thống. Họ còn cam kết bảo đảm trọn vẹn tính riêng tư và ẩn danh cho người dùng.
  • Mô hình drive-to-earn do Hivemapper thiết kế trao thưởng cho người lái cung cấp dữ liệu bản đồ.
  • Teleport là một ứng dụng web3 tương tự như Uber dành cho cả tài xế và hành khách.

V. Các cập nhật về NFT và gaming

Solana NFT

Nếu Solana Defi đang chìm trong đêm tối thì Solana NFT có thể được coi là điểm sáng nhen nhóm, khối lượng giao dịch NFT tính theo $SOL gần như đạt ATH vào tháng 11. Dưới đây là một số chủ đề cũng như cải tiến nổi bật trong hệ sinh thái NFT trên Solana thời gian qua:

  • Chủ đề được tranh luận sôi nổi gần đây trong cộng đồng NFT trên Solana là về phí bản quyền (royalties). Việc chấp nhận sàn tổng hợp (aggregator) lại là một cách loại bỏ phí bản quyền khỏi các bộ sưu tập. Song, một số nền tảng hàng đầu như Magic Eden, Metaplex và Cardinal đều đã đưa ra hình thức bảo vệ phần phí này cho tác giả thông qua các thay đổi bên trong giao thức. Thời gian sẽ trả lời đâu là thiết kế tối ưu.
  • Tiêu chuẩn tài sản số của Metaplex đã đặt nền móng cho Solana NFT từ những ngày đầu. Các sản phẩm của họ tới nay vẫn tiếp tục đóng góp vào chặng đường phát triển đó:
    • Candy Machine, công cụ mint NFT của Metaplex mới đây đã công bố giải pháp không sử dụng code cho những nhà sáng tạo ít am hiểu về kỹ thuật
    • Metaplex’s compression cho phép doanh nghiệp đối tác như các hãng hàng không hay sự kiện lưu trữ vé với quy mô lớn cùng mức phí thấp hơn. Trình nén có thể mint đồng thời 1 triệu NFT với giá chỉ ~6 SOL và ~50 SOL cho 100 triệu NFT.
  • xNFTs là định dạng tiêu chuẩn cho ‘executable NFTs’, cho phép chủ sở hữu có quyền sửa đổi bộ code. Backpack là chuỗi sản phẩm, ứng dụng tích hợp xNFT, bắt đầu với một loại ví mới. Qua đó mọi ứng dụng sẽ chạy trên một giao diện duy nhất thay vì phải tương tác qua các trình duyệt web.
  • Một tin mới đáng chú ý là cả DeGodsYoots, 2 bst NFT nổi bật trên Solana đều sẽ quyết định ra đi; DeGods tới Ethereum và Yoots tới Polygon. Chuyện là 2 dự án này yêu cầu hàng triệu đô từ Solana Foundation để giữ chân họ nhưng không thành. Polygon thông báo sẽ trả $5m để đưa Yoots về, còn Ethereum thì vẫn chưa lên tiếng. Tuy DeGods và Yoots không hề đại diện cho Solana NFT, việc họ ra đi ít nhiều làm xôn xao dư luận.

Cùng những giải pháp và cải tiến phục vụ hệ sinh thái NFT, Solana vẫn sẽ giữ vững vị trí blockchain lớn thứ hai về khối lượng secondary sales và đang không ngừng thu hẹp khoảng cách với Ethereum.

Web3 games on Solana

Quỹ trị giá $150m của Solana Ventures tập trung vào GameFi là động thái đã thu hút được các quỹ đầu tư và đội ngũ phát triển game khác, tới và cùng xây dựng một hệ sinh thái gaming trên Solana. Có thể kể tới Eternal Dragons, Magic Ventures của Magic Eden hay DoJo của Ancient8.

Hầu hết các tựa game trên Solana như ev.ioBR1: InfiniteNo Way BackAurory hay Star Atlas đều chưa ra mắt hoặc vẫn đang ở những giai đoạn đầu. Một số những cái tên nêu trên thành công cũng có thể sẽ trở thành chất xúc tác thu hút người dùng tìm tới / quay trở lại Solana.

VI. Tổng kết

Rõ ràng hệ sinh thái Solana đang gặp nhiều vấn đề. TVL sụt giảm, công nghệ chưa hoàn thiện, câu chuyện người hùng hóa tội đồ SBF và giá $SOL thì đang về đáy. Tuy nhiên cũng chưa phải đã hết hi vọng. Các nâng cấp hạ tầng, ứng dụng thiết yếu và những builders đích thực vẫn sẽ có thể mang lại một tương lai hứa hẹn cho Solana.

📝
Bài viết được thực hiện bởi Thuận Trần thành viên của cộng đồng Solana Superteam Vietnam. Tham gia Discord của cộng đồng để được giao lưu thêm với các builder của Solana tại Việt Nam.